To, czy dany zakład jest chroniony przed wprowadzeniem ograniczeń w poborze gazu zależy od tego, czy dany zakład jest przyłączony bezpośrednio do sieci dystrybucyjnej (np. G.EN.) czy do sieci przesyłowej GAZ-SYSTEM S.A. oraz od wielkości mocy umownej na godzinę.

Co do zasady ochronie przed ograniczeniami podlegają wszystkie przedsiębiorstwa (rolnicy) przyłączone do sieci dystrybucyjnej, których moc umowna w miejscu poboru gazu ziemnego z systemu gazowego lub sumie miejsc poboru nie przekracza 710 kWh/h. Przedsiębiorstwa te są chronione we wszystkich stopniach zasilania z wyjątkiem ogłoszenia ostatniego 12 stopnia zasilania.Ogłoszenie 12 stopnia zasilania oznacza, że nawet przedsiębiorstwa przyłączone do sieci dystrybucyjnej o mocy umownej do 710 kWh/h muszą ograniczyć swój pobór gazu do 0 kWh/h i na dobę.

Jeśli dany zakład jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym, gospodarującym odpadami lub ciepłownią, zajmującą się wytwarzaniem ciepła dla odbiorców chronionych, to ochrona dotyczy wszystkich tych zakładów, które są przyłączone do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej, niezależnie od wielkości mocy umownej.Przedsiębiorstwa te są chronione we wszystkich stopniach zasilania nawet w ostatnim 12 stopnia zasilania. W 12 stopniu zasilania jedynie ciepłownie podlegają ograniczeniom w poborze gazu, ale tylko w zakresie wytwarzania ciepła dla przedsiębiorstw/rolników do 710 kWh/h, placówek oświaty i administracji publicznej.

Niedostosowanie się do ograniczeń przez dany zakład podlega kontroli Prezesa URE oraz karze finansowej.

Szczegółowy wykaz odbiorców chronionych innych niż odbiorcy domowi:

Ochrona przed ograniczeniami (w stopniach zasilania od 1 do 11) dotyczy:

• poniżej wymienionych odbiorców przyłączonych do sieci dystrybucyjnej gazowej, w przypadku których moc umowna w miejscu poboru gazu ziemnego z systemu gazowego lub sumie miejsc poboru tego gazu z systemu gazowego zasilających danego odbiorcę pod jednym adresem, nie przekracza 710 kWh/h:1. przedsiębiorców, niezależnie od formy prawnej;2. podmiotów prowadzących działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego;3. rolników wynajmujących pokoje, sprzedających posiłki domowe i świadczących w gospodarstwach rolnych inne usługi związane z pobytem turystów;4. producentów będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w ciągu roku gospodarczego;5. rolników prowadzących działalność w zakresie sprzedaży;6. kół gospodyń wiejskich prowadzących działalność na podstawie ustawy o kołach gospodyń wiejskich.
• poniżej wymienionych odbiorców niezależnie od mocy umownej:1. podmiotów zapewniających świadczenie opieki zdrowotnej przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,2. jednostek organizacyjnych pomocy społecznej przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,3. noclegowni i ogrzewalni, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,4. jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,5. jednostek systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz jednostek współpracujących z tym systemem przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,6. podmiotów stanowiących element systemu oświaty, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,7. organów administracji publicznej i urzędów je obsługujących, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,8. podmiotów prowadzących żłobki i kluby dziecięce, w zakresie tej działalności, a także dziennych opiekunów, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,9. przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,10. podmiotów odpowiedzialnych za gospodarowanie odpadami, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej,11. odbiorców gazu ziemnego, w zakresie, w jakim zajmują się wytwarzaniem ciepła dla odbiorcy domowego oraz ww. odbiorców chronionych, pobierających ciepło w okresie od dnia 1 września do dnia 31 maja, na potrzeby centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej, wentylacji oraz technologii w postaci pary i wody gorącej, lub zaopatrywaniem w ciepło tego odbiorcy, pod warunkiem że instalacji tych odbiorców gazu ziemnego nie można zasilać paliwem innym niż gaz ziemny.

Konsument, czyli odbiorca gazu w gospodarstwie domowym, jest najbardziej chronioną kategorią odbiorcy. To znaczy, że odbiorca ten podlega ochronie przed ograniczeniami w poborze gazu nawet w ostatnim 12 stopniu zasilania, który odpowiada zerowej godzinowej i dobowej ilości gazu ziemnego pobieranej w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego przez odbiorcę. 

Do takiej samej kategorii odbiorców chronionych jak konsumenci, do których gaz jest dostarczany nawet w ostatnim 12 stopniu zasilania należą: 

1. podmioty zapewniające świadczenie opieki zdrowotnej,

2. jednostki organizacyjne pomocy społecznej;

3. noclegownie i ogrzewalnie;

4. jednostki organizacyjne wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;

5. jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego;

6. podmioty prowadzących żłobki i kluby dziecięce, w zakresie tej działalności, a także dziennych opiekunów;

7. przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne;

8. podmioty odpowiedzialne za gospodarowanie odpadami;

9. ciepłownie w zakresie wytwarzania ciepła dla odbiorców domowych, oraz odbiorców wymienionych od pkt. (a) do (h) powyżej.

W systemie wprowadzania ograniczeń istnieje podział na:

• odbiorców chronionych oraz
• odbiorców niechronionych

Odbiorcy chronieni dzielą się z kolei na dwie główne kategorie:

• odbiorcy chronieni, którzy w ogóle nie podlegają ograniczeniom w poborze gazu, czyli przede wszystkim odbiorcy domowi oraz szpitale, pomoc społeczna, żłobki, wodociągi, śmieci, ciepłownie w ograniczonym zakresie, etc.;
• odbiorcy chronieni, którzy nie podlegają ograniczeniom w poborze gazu w zakresie od 1 do 11 stopnia zasilania, ale gdy zostanie ogłoszony 12 stopień zasilania odbiorcy ci muszą ograniczyć swój pobór gazu do 0 kWh/h i na dobę (przedsiębiorstwa (rolnicy) na sieci dystrybucyjnej do 710 kWh/h).

Szczegółowy wykaz odbiorców chronionych znajduje się w odpowiedzi na pytanie 1 oraz 2 powyżej.

Odbiorcy niechronieni to:

• wszystkie przedsiębiorstwa przyłączone do sieci dystrybucyjnej, których moc umowna w miejscu poboru gazu ziemnego z systemu gazowego lub sumie miejsc poboru przekracza 710 kWh/h
• wszystkie przedsiębiorstwa przyłączone do sieci przesyłowej, z wyłączeniem przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, podmiotów odpowiedzialnych za gospodarowanie odpadami i ciepłowni.

Do odbiorców niechronionych zalicza się również: przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym, przyłączonych do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej gazowej, z wyjątkiem okresu obowiązywania stanu gotowości obronnej państwa czasu kryzysu lub stanu gotowości obronnej państwa czasu wojny. To znaczy, że w czasie ww. stanów – ograniczenia w poborze gazu nie mają zastosowania do przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym.

Odrębnie traktowane są elektrownie, które generalnie zaliczane są do odbiorców niechronionych przed ograniczeniami w poborze. Jednakże, w przypadku gdy ilość gazu ziemnego dostarczona w wyniku zastosowanych ograniczeń jest niewystarczająca do wytworzenia i wyprowadzenia mocy elektrycznej z jednostki wytwórczej, w wielkości wymaganej przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego, wówczas w stosunku do tego odbiorcy stosuje się ograniczenia zapewniające godzinowe i dobowe ilości gazu ziemnego, umożliwiające pracę tej jednostki w zakresie i czasie wymaganym przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego, z uwzględnieniem możliwości pracy danej jednostki wytwórczej energii elektrycznej z wykorzystaniem paliwa innego niż gaz ziemny.

W systemie ograniczeń w poborze gazu nie mamy do czynienia z wyłączeniem czy wstrzymaniem dostarczania gazu z sieci przez przedsiębiorstwo gazownicze. Operator systemu dystrybucyjnego (OSD) taki jak spółka G.EN. nie jest w stanie fizycznie wstrzymać dostarczania gazu do odbiorców w momencie kiedy Rada Ministrów wprowadzi ograniczenia w poborze gazu. Zresztą przepisy tego nie wymagają od OSD ani od sprzedawcy gazu. 

System ograniczeń polega na tym, że w programie I Polskiego Radia oraz na stronach internetowych operatorów przesyłowych i dystrybucyjnych (czyli np. na stronie G.EN i GAZ-SYSTEM S.A.) ogłaszane są komunikaty energetyczne o obowiązujących stopniach zasilania. A odbiorca dokonuje samoograniczenia poboru gazu przez jego urządzenia do ilości określonych w danym stopniu zasilania w jego Planie Ograniczeń. 

Komunikaty są ogłaszane co najmniej 10 godzin przed wprowadzeniem danego stopnia zasilania i zawierają informację o godzinie rozpoczęcia obowiązywania tego stopnia, przy czym komunikaty o stopniach zasilania obowiązujących: 

1) od godziny 6.00 do godziny 18.00 danej doby – ogłaszane są najpóźniej do godziny 20.00 doby poprzedniej; 

2) od godziny 18.00 danej doby do godziny 6.00 doby następnej – ogłaszane są najpóźniej do godziny 8.00 danej doby. 

Komunikaty zawierają dodatkowo informację o przewidywanym do wprowadzenia kolejnym stopniu zasilania. 

Odbiorcy są zobowiązani do śledzenia komunikatów radiowych i do stosowania się do wprowadzanych ograniczeń na podstawie ustawy o zapasach oraz OWU do umowy z G.EN., to znaczy odbiorcy są zobowiązani do dostosowania/zmniejszenia poboru gazu adekwatnie do danego stopnia zasilania. 

Niedostosowanie się do ograniczeń przez danego odbiorcę podlega kontroli Prezesa URE oraz karze finansowej. Postępowanie może być wszczęte nawet po upływie kilku lat. Stosuje się kary finansowe w zależności od ilości pobranego gazu ziemnego w okresie przekroczenia mocy wynikającej z wprowadzonych ograniczeń. 

Odbiorca wie jakie obowiązują go maksymalne godzinowe i dobowe ilości poboru gazu ziemnego dla poszczególnych stopni zasilania z Planu Ograniczeń opracowywanego przez OSD, czyli G.EN, i przekazanego do Odbiorcy. Plan Ograniczeń jest integralną częścią umów sprzedaży, umów o świadczenie usług dystrybucji gazu ziemnego oraz umów kompleksowych. 

Odbiorca jest informowany każdorazowo (co roku) na piśmie przez G.EN. o ustalonej dla niego w Planie Ograniczeń maksymalnej ilości poboru gazu w poszczególnych stopniach zasilania. 

W momencie gdy Rada Ministrów wprowadzi ograniczenia w poborze gazu dla gazu wysokometanowego i zaazotowanego, Odbiorca powinien śledzić komunikaty radiowe w programie I Polskiego Radia lub na stronach  G.EN. i po wprowadzeniu danego stopnia zasilania np. stopnia 10 – sprawdzić w swoim Planie Ograniczeń, jaka jest maksymalna godzinowa i dobowa ilość poboru gazu dla stopnia 10 dla jego zakładu. Następnie dostosować pobór gazu przez urządzenia odbiorcy w taki sposób, aby nie przekroczyć maksymalnej godzinowej i dobowej ilość poboru gazu w przedziale czasu w jakim obowiązuje 10 stopień zasilania. 

Może się zdarzyć, że ograniczenia zostaną wprowadzone przez Radę Ministrów na czas określony wyłącznie dla gazu wysokometanowego. Wówczas obiorcy gazu zaazotowanego o symbolach L nie będą podlegać ograniczeniom w tym czasie. 

W przypadku kryzysu gazowego nie dochodzi do zamknięcia systemu gazowego. W czasie kryzysu – Rada Ministrów może wprowadzić ograniczenia w poborze gazu i/lub minister do spraw energii może uwolnić zapasy obowiązkowe gazu, które są przeznaczone dla odbiorców chronionych (szerzej o sposobie wprowadzania ograniczeń w odpowiedzi na pytanie 4 powyżej). 

W przypadku niedoboru gazu ziemnego w systemie gazowym jest on dostarczany do odbiorców tak długo i w takim zakresie, jaki pozwala na zapewnienie bezpiecznego funkcjonowania danego systemu gazowego. 

Należy zauważyć, iż większość systemu dystrybucyjnego G.EN. jest odporna na zakłócenia w dostępie do gazu występujące w sieciach dystrybucyjnych i przesyłowych systemu krajowego. Wynika to z tego, że system dystrybucyjny G.EN. składa się z wielu pojedynczych systemów wyspowych, nie połączonych z innymi sieciami dystrybucyjnymi czy przesyłowymi, ale połączonych bezpośrednio z złożami gazu zaazotowanego (źródło gazu). Brak gazu w takich sieciach mógłby być spowodowany np. awarią sieci lub awarią w kopalni gazu, a nie zakłóceniami na rynkach globalnych. 

W czasie kryzysu – Rada Ministrów może wprowadzić ograniczenia w poborze gazu i/lub minister do spraw energii może uwolnić zapasy obowiązkowe gazu, które są przeznaczone dla odbiorców chronionych. Dostępne instrumenty są opisane w ustawie o zapasach. Ponadto, minister do spraw energii opracowuje Plan na wypadek sytuacji nadzwyczajnej oraz Plan działań zapobiegawczych na podstawie rozporządzenia unijnego. 

W czasie kryzysu przepływami gazu w krajowym systemie przesyłowym zarządza operator systemu przesyłowego (OSP) – spółka GAZ-SYSTEM S.A., która opracowuje tzw. Ocenę ryzyka. Z Oceny ryzyka wynikają narzędzia oraz środki stosowane w takich sytuacjach (jest to dokument niedostępny publicznie). G.EN. jako operator systemu dystrybucyjnego w czasie kryzysu stosuje się do poleceń OSP. 

Pierwszy stopień zasilania odpowiada wielkości maksymalnej mocy umownej, jaką może pobierać odbiorca w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego na podstawie umowy. 

Drugi stopień zasilania odpowiada średniej godzinowej i dobowej ilości gazu ziemnego, jaką pobierał odbiorca w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego w okresie od dnia 1 lipca roku poprzedzającego do dnia 30 czerwca roku, w którym został opracowany plan, z wyłączeniem dni, dla których pobór dobowy w punkcie wyjścia z systemu gazowego był równy 0 kWh/dobę. 

Stopnie zasilania od trzeciego do dziewiątego określa się w planie jako wartości godzinowe i dobowe – pośrednie między stopniem zasilania drugim a dziesiątym – zmniejszające się proporcjonalnie, chyba że istnieją technicznie uzasadnione przesłanki innej zmienności stopni zasilania przy zachowaniu zasady stopniowej redukcji poboru gazu ziemnego między drugim a dziesiątym stopniem zasilania. 

Dziesiąty stopień zasilania odpowiada minimalnej godzinowej i dobowej ilości gazu ziemnego pobieranej przez odbiorcę w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego, niepowodującej zagrożenia bezpieczeństwa osób ani uszkodzenia lub zniszczenia obiektów technologicznych. Ilość ta, określona przez odbiorcę, nie może przekraczać najwyższego z minimalnych godzinowych i dobowych poborów gazu ziemnego wyznaczonych dla każdego roku w okresie 3 lat poprzedzających dzień 1 lipca roku, w którym został opracowany plan, z wyłączeniem dni, w których godzinowa i dobowa ilość gazu ziemnego, jaką pobierał odbiorca w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego, nie przekraczała 15% wartości określonej dla tego odbiorcy w drugim stopniu zasilania, wyznaczonej dla danego roku. 

Jedenasty stopień zasilania odpowiada zerowej godzinowej i dobowej ilości gazu ziemnego pobieranej przez odbiorcę w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego. 

Dwunasty stopień zasilania odpowiada zerowej godzinowej i dobowej ilości gazu ziemnego pobieranej w danym punkcie wyjścia z systemu gazowego przez odbiorcę, w tym odbiorcę chronionego, o którym mowa w § 4 ust. 1: 

1) pkt 2 (m.in. przedsiębiorców), 8 (podmiotów stanowiących element systemu oświaty) i 9 (organów administracji publicznej); 

2) pkt 13, odbiorcę w zakresie, w jakim zajmuje się wytwarzaniem ciepła dla odbiorców, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 2, 8 i 9, pobierających ciepło w okresie od dnia 1 września do dnia 31 maja na potrzeby centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej, wentylacji oraz technologii w postaci pary i wody gorącej, lub zaopatrywaniem w ciepło tych odbiorców, pod warunkiem że instalacji tego odbiorcy gazu ziemnego nie można zasilać paliwem innym niż gaz ziemny.